Brenna - Straż pożarna - Historia, cz. I: 1929-1945
Sprzęt OSP Brenna na fotografii: Pierwszy strażacki wóz konny i fotopompa firmy Magirus, zakupione w 1930 roku i strażnica w Brennej Cetrum wybudowana w 1939 roku (zdjęcie z II poł. XX w.). Fot. z Kroniki OSP, via Facebook OSP Brenna.
W 2023 roku Ochotnicza Straż Pożarna w Brennej Cetrum świętując jubileusz 95-lecia wydała plakat, na którym przedstawiono założycieli miejscowej Straży Pożarnej: Feliksa Wieczorka, Antoniego Madusioka, Józefa Gaszczyka i księdza Jana Skulinę. Zatanawiać może wybór tych postaci... Czy faktycznie ks. Jan Skulina odegrał ważną rolę w założeniu ochotniczej straży pożarnej w Brennej Cetreum? Jaka była rola poszczególnych osób? Kto faktycznie rzucił hasło do założenia straży? I co najważniejsze kiedy to nastąpiło? Oto tylko niektóre pytania, jakie nasuwają się i na które postaramy się znaleźć odpowiedź...
Na temat jej powstania wiemy jednak stosunkowo niewiele. W czasie II wojny światowej zaginęła orginalna kronika OSP i dokumenty z nią związane... Dziś dysponujemy jedynie odtwarzaną wiele lat po wojnie kroniką OSP, która, m.in. staraniem naczelnika Władysława Hellera starała się uzupełniać istniejące luki...
Żródło: https://www.facebook.com/ospbrennacentrum/photos; https://www.facebook.com/photo.php?fbid=545689604256112&set=pb.100064452321667.-2207520000.&type=3
Od jakiegoś czasu przyjmuje się, iż OSP w Brennej powstało w 1928 roku, czy słusznie? Raczej nie. Dlaczego? Dostępne nam ślady sugerują, iż rokiem założenia był rok 1929, w dodatku jego druga połowa. Spotkanie założycielskie odbyło się 11. sierpnia 1929 roku. Krótką relację z niego zamieściła ówczesna prasa, w „Gwiazdce Cieszyńskiej” czytamy:
W niedzielę, dnia 11 bm odbyło się w lokalu Chrześcijańskiej Spółki spożywczej pod przewodnictwem p. wójta Madusioka zebranie, na którem po referacie p. sekretarza Nadleśnictwa Witoszka uchwalono założyć Ochotniczą Straż pożarną. Zapisało się od razu 28 członków czynnych i 6 wspierających. Naczelnikiem Straży wybrany został p. sekretarz Witoszek, do Zarządu weszli pp.:
- kier. szkoły Kisiała,
- kier. szkoły Mach,
- leśniczy Kaszper,
- naucz. Raszka,
- Ludwik Moskała,
- Józef Gielata,
- Józef Gaszczyk Nr 239
- i Alojzy Staś.
— Brenna była jedyną większą gminą na Śląsku, w której dotychczas — ze względu na rozprószenie domostw po górskim obszarze — nie było Straży ogniowej. Fakt założenia Straży, będącej już piątem towarzystwem (prócz trzech gospodarczych) na terenie gminy naszej, powitać należy z uznaniem, choćby dlatego, że Brenna otrzymuje pierwszą organizację półwojskową, która przy wszelkich uroczystościach i obchodach stać się może wielce użyteczną. Nowej organizacji niesienia pomocy bliźnim „Szczęść Boże!” — Sympatyk.
Założenie Straży pożarnej. [Rubryka: Korespondencje] z Brennej, „Gwiazdka Cieszyńska”, 20. sierpnia 1929, nr 64, s. 3.
Co ciekawe znaczna część historii OSP Brenna jest dobrze udokumentowana, anonimowy autor w kilku postach na stronie OSP pisał o historii jednostki:
"(...) Pierwsze wzmianki dotyczące założenia jednostki, tym samym podpisania statutu przypadają na dzień 10 maja 1928 r.
Głównymi inicjatorami utworzenia OSP Brenna Centrum byli nadleśniczy Feliks Wieczorek, ówczesny Wójt Gminy Brenna Antoni Madusiok oraz proboszcz parafii Jan Skulima [właściwie: Skulina, błąd osoby przepisującej?]. Podczas zebrania założycielskiego ustalono również najważniejsze cele do realizacji w najbliższym czasie. Do tych celów należało między innymi
- Zgromadzenie środków na zakup motopompy, wozu konnego węży strażackich i podstawowego sprzętu strażackiego do walki z zagrożeniami
- Wynajem pomieszczenia na zakupiony sprzęt ratowniczo gaśniczy
- Zakup mundurów i hełmów
- Wynajem salki na zebrania
- Znalezienie działki pod budowę pierwszej remizy strażackiej
Na poniższych zdjęciach przedstawiamy pierwsze zdjęcie grupowe Strażaków OSP Brenna Centrum oraz trzech głównych inicjatorów założenia jednostki. (...)"
Oba źródła podają inne daty założenia OSP Brenna Centrum. Jaka jest więc prawda? Ja skłaniałbym się do wyjaśnienia, iż wzmiankowane wyżej podpisanie statutu odbyło się w maju, ale nie 1928 roku, a w maju 1929 roku, co musiało zostać po latach błednie zapisane przez kronikarza! Nawet na logikę biorąc, najpierw musi zostać założona organizacja, potem napisany, uchwalony i zatwierdzony jej statut, a dopiero potem może prowadzić działalność. Na potwierdzenie zacytuję jeszcze inny tekst z przedwojennej prasy, gdzie w lipcu 1930 roku czytamy:
"Dnia 1 czerwca b. r. [1930] tut. Ochotnicza Straż Pożarna, jedna z najmłodszych straży Śląska Ciesz., założona przed rokiem przez p. sekretarza nadleśnictwa Witoszka, obecnego dzielnego jej naczelnika, oddała przez poświęcenie nowo zakupioną sikawkę motorową publicznemu użytkowi. Widzimy z tego, że nasza górska wioska mimo ciężkich warunków bytu także na polu strażactwa kroczy w parze z innemi wioskami naprzód.
Uroczy był ów dzień. Słonko już miało kawał drogi za sobą, gdy drogami i chodnikami śpieszyli rzeźcy, odświętnie ubrani strażacy, górale i góralki w barwnych strojach, ażeby się przypatrzeć tak rzadkiemu obrzędowi. Wszystkich obejmował jakiś dziwny nastrój. Ponad ściszonym gwarem ludzkim rozbrzmiewały dźwięki orkiestry, witającej przybywające straże, związki i gości. Po uformowaniu się wyruszyli uczestnicy przy dźwiękach orkiestry do kościoła na nabożeństwo. Po uroczystej sumie udali się wszyscy na dziedziniec kościelny, gdzie honorowa warta przywiozła uwieńczoną motorówkę. Tu odbyło się liturgiczne poświęcenie sikawki przez ks. proboszcza Skulinę, okolicznościowe przemówienia ks. proboszcza, dalej p. wicestarosty dr. Zagóry, naczelnika okręgowego p. Świetlika i naczelnika miejscowego p. Witoszka i wbijanie gwoździ do tarczy pamiątkowej.
Po pokazowem ćwiczeniu i defiladzie udano się na wspólny obiad, a później na łąkę, gdzie odbył się wielki festyn.
Wynik całej tej imprezy był dla Straży nader pomyślny. We wielkiej mierze wsparli tę humanitarną akcję ojcowie chrzestni, dalej obywatelstwo tut. wioski, jak również członkowie pozamiejscowych straży i związków. Za łaskawe objęcie funkcyj ojców chrzestnych i za hojne wsparcie finansowe i materjalne śle Zarząd Straży wszystkim ofiarodawcom miejscowym i pozamiejscowym wdzięczne 1 serdeczne staropolskie „Bóg zapłać!" Żywimy nadzieję, że związek ten ze względu na wzniosły cel dozna nadal ze strony obywatelstwa jak największego poparcia.
„Gwiazdka Cieszyńska”, 25 lipca 1930, nr 57, s. 3. Z Brennej. (Poświęcenie sikawki motorowej.)
oto trzy dalsze cenne artykuły pochodzące z fanpage OSP Brenna:
"W kwietniu 1930 roku w jednostce OSP Brenna Centrum zakupiono pierwszy sprzęt bojowy. Była to motopompa firmy Magirus, wóz konny, węże tłoczne, ssawne oraz zwijadło do węży. Kwota zainwestowana w doposażenie jednostki wyniosła 5000 zł. 30 % kwoty strażacy uzyskali poprzez dofinansowanie, natomiast pozostałą część, czyli 70 % zebrano po przez przeprowadzone festyny, bale oraz zbiórki.
1 czerwca 1930 roku odbyło się uroczyste poświęcenie nabytego sprzętu ratowniczo-gaśniczego przez ówczesnego proboszcza parafii w Brennej księdza Jana Skulima [Skulinę]. Ustalono wtedy szczegółowy program uroczystości:
1) Godzina 8:00 – Odbyła się zbiórka miejscowej Straży
2) Godzina 9:00 – Zaczęto przyjmować zaproszonych gości przy budynku kościoła parafialnego, następnie odbył się raport jednostki
3) Godzina 10:15 – Odbyła się zbiórka i rozpoczęto wymarsz na nabożeństwo w kierunku kościoła
4) Po nabożeństwie odbyło się poświęcenie motopompy oraz wozu konnego na dziedzińcu kościoła
5) Godzina 12:00 – Odbyła się uroczysta defilada jednostki strażackiej
6) Godzina 12:30 – Strażacy oraz zaproszeni goście udali się na uroczysty obiad
7) Godzina 13:00 – Zaproszeni goście wbijali gwoździe pamiątkowe
8/ Godzina 15:00 – Rozpoczęcie festynu strażackiego
W tym dniu również zaprezentowała się po raz pierwszy własna, strażacka orkiestra dęta pod batutą miejscowego organisty Adolfa Glajca.
W lipcu 1931 roku zmarł wójt Brennej Antoni Madusiok, pełniący w straży obowiązki gospodarza. W jego miejsce, na stanowisko gospodarza wybrano druha Józefa Gaszczyka natomiast nowym wójtem Gminy Brenna został rolnik Józef Pietrzyk pochodzący z Brennej - Spalonej.
Sprzęt gaśniczy w postaci motopompy oraz wozu konnego strażackiego przechowywany był w drewnianej szopie należącej do Chrześcijańskiej Spółdzielni Spożywców w Brennej – Centrum.
Pod koniec 1930 roku jednostka liczyła 45 czynnych strażaków podzielonych na 3 sekcje bojowe po 15 członków każda. Jednostka posiadała również 14 członków wspierających. Jeżeli chodzi o sprzęt ratowniczo-gaśniczy pod koniec roku jednostka posiadała motopompę, wóz konny, zwijadło do węży, 8 mb węża ssawnego, 25 mb węża tłocznego, 36 sztuk toporków, 4 sztuki halabard, 36 sztuk hełmów mosiężnych, 45 sztuk mundurów oraz liczny pozostały sprzęt gaśniczy potrzebny podczas akcji.
Na poniższych zdjęciach przedstawiamy motopompę firmy Magirus, wóz konny oraz Józefa Gaszczyka, nowego gospodarza jednostki po śmierci Antoniego Madusiok".
W lipcu 1931 roku, zmarł Wójt Gminy Brenna Antoni Maduisok, który pełnił w jednostce OSP Brenna Centrum, funkcję gospodarza. W jego miejsce na stanowisko gospodarza OSP wybrano druha Józefa Gruszczyka. Nowym Wójtem Gminy Brenna został rolnik Józef Pietrzyk, pochodzący z Brennej-Spalona. Niestety 27 grudnia 1933 roku zmarł Wójt Gminy Brenna Józef Pietrzyk. Na jego miejsce został wybrany działacz spółdzielczy Antoni Heller, który został mianowany Prezesem OSP Brenna Centrum 12 maja 1935 roku. Tego samego dnia odbyło się zebranie walne. Podczas zebrania nastąpiło kilka zmian w zarządzie. Na stanowisko sekretarza został wybrany Henryk Halfar a stanowisko skarbnika zajął Ludwik Walica. Głównym priorytetowym działaniem na ówczesnym zebraniu stała się budowa remizy strażackiej i wykupienie gruntów pod inwestycję. W tym samym czasie w kraju nastąpiło ożywienie gospodarcze co w znacznym stopniu pomogło zarządowi OSP Brenna Centrum sprawnie zebrać potrzebną kwotę na zakup działki pod budowę. W niedługim czasie po tych wydarzeniach wybudowano murowaną i w pełni przystosowaną do działań ratowniczych remizę strażacką. Remiza została wybudowana w czynie społecznym przez strażaków. Powierzchnia budynku wynosiła 160 m2. Budynek posiadał 5 pomieszczeń w tym 2 garaże. 16 kwietnia 1939 roku odbyło się zebranie walne, na którym podsumowano koszty oraz całą budowę nowej remizy strażackiej. Całe przedsięwzięcie pochłonęło kwotę 40 000 ówczesnych złotych. Na zebraniu dokonano również zmian w zarządzie. Ze stanowiska naczelnika odchodzi Paweł Witoszek z powodu znalezienia pracy poza Brenną. W jego miejsce zasiada Jan Holeksa. Zmienił się również zastępca naczelnika. Do tamtej pory miejsce to zajmował Karol Kisiała. Nowym zastępcą naczelnika został Józef Gaszczyk. Omawiano również wtedy zadania straży pożarnej w przypadku wybuchu wojny". za: https://www.facebook.com/ospbrennacentrum/posts/pfbid0kYMFRtywTRNsi6RYGy6VUkYBSi1jUeQDA7RXcsVNV5thru2dzkYTsXq1byY1on4Xl
"1 września 1939 roku wybuchła II Wojna Światowa. Wojska niemieckie przekroczyły zachodnią oraz południowo-zachodnią granicę Polski. O godzinie 5:00 nad ranem niemieckie bombowce przelatywały nad Brenną lecąc w stronę Krakowa. Podczas przelotu było słychać potężny huk dział obrony przeciwlotniczej w rejonie Bielska. Od listopada zaczęto wprowadzać germanizację w szkołach, Urzędach, Instytucjach Państwowych. Tak samo zarząd OSP Brenna Centrum został rozwiązany, pozostała tylko komenda, która była zwana „Freiwillige Feuerwehr in Brenna”. Pomimo tego strażacy uczęszczali do budynku straży na spotkania. Wszelkie agendy zarządu OSP oraz protokoły zostały zabrane do niemieckiego komisariatu w Górkach Wielkich.
Z jednostki OSP Brenna Centrum powołanie do Wojska Polskiego w celu obrony kraju podczas II Wojny Światowej dostali:
1) Karol Heller - Dowódca Plutonu AK Brenna „Wędrowiec”, powstaniec, sierżant Wojska Polskiego, strażak.
2) Stanisław Heller - Zastępca Dowódcy Plutonu AK Brenna „Wędrowiec”, powstaniec, strażak.
3) Rudolf Heller - członek Grupy ZWZ Brenna, robotnik leśny, strażak.
4) Józef Kisiała - grupowy ZWZ Brenna, kościelny, strażak.
5) Alojzy Gałuszka - nauczyciel, oficer rezerwy, strażak.
6) Ludwik Walica - nauczyciel, oficer rezerwy, sekretarz OSP Brenna Centrum, strażak.
7) Ludwik Moskała - grupowy ZWZ Brenna, ślusarz, strażak.
8) Henryk Halfar - nauczyciel, strażak.
9) Jan Kareta - nauczyciel, członek honorowy OSP Brenna Centrum.
10) Jan Trombik - robotnik, strażak.
11) Józef Holeksa - robotnik, strażak.
12) Franciszek Potysz - nauczyciel, oficer rezerwy, strażak.
Rudolf Heller, Ludwik Moskała oraz Józef Kisiała stworzyli organizację Legia Polska. W głównej mierze ich zadaniem było dostarczanie pomocy prześladowanym Polakom przez Niemców. Z biegiem czasu Legia Polska podporządkowała się Związkowi Walki Zbrojnej na Śląsku Cieszyńskim. Po zjednoczeniu ilość członków należących do organizacji oraz płacących regularnie składki wynosiła 40. Organizacja posiadała dwa pisma „W walce o Polskę” oraz „ Świt”.
W 1942 aresztowano Ludwika Moskałę, Józefa Kisiałę oraz Rudolfa Hellera. Rudolfa Hellera powieszono 20 marca 1942 roku w Cieszynie pod Wałką. Druh Karol Heller wraz ze swoimi braćmi Karolem i Stanisławem utworzyli oddział partyzancki na terenie Gminy Brenna. Oddział nosił nazwę „Wędrowiec”. Pluton z Brennej liczył 29 żołnierzy, którymi dowodził sierżant piechoty Karol Heller. Grupa partyzancka atakowała między innymi schroniska na Błatniej, Klimczoku, Równicy, Trzech Kopcach.
Na zdjęciach od lewej: Karol i Antoni Heller - założyciele oddziału partyzanckiego AK w Brennej (!) jednocześnie strażacy OSP Brenna Centrum".
https://www.facebook.com/ospbrennacentrum/posts/pfbid02ttuzu9Uu39xKUYNQi7dmcLyH52Naoe11bQLAYVwWRunkin4EyjAzUsWkZGXDLynJl
Linki z interesującymi zdjęciami, etc. dot. OSP w Brennej Centrum:
https://www.facebook.com/hashtag/historiaospbrennacentrum
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=5956515747786389&set=p.5956515747786389&type=3
https://www.facebook.com/ospbrennacentrum/photos/pb.100064452321667.-2207520000./1743834795722816/?type=3
Oto niektóre z nich (źródło Kronika OSP Brenna Centrum):
oficjalna wersja powstania straży;
"Historia powstania Ochotniczej Straży Pożarnej w Brennej Centrum (1928)
W 1928 roku, w Brennej, która jest jedną z największych wsi w Polsce znajdowało się około 409 budynków, w tym wliczane są zabudowania gospodarcze. W głównej mierze surowcem użytym podczas budowy takiego obiektu było drzewo. Były to domy z bali, desek oraz stodoły wypełnione suchym sianem, zbożem oraz opałem na zimę w postaci drewna. Budynki takie kryte były gontem. Wyjątkami, które odbiegały od otaczającej rzeczywistości były obiekty instytucji publicznej z racji tego, że powstawały z cegieł. W tamtych czasach Brenna nie była wzbogacona w energię elektryczną dlatego w głównej mierze domy mieszkańców oświetlane były lampami naftowymi, świecami oraz szczypami ( sczypy – są to kawałki łupanego drewna głównie sosnowego, które wkładało się w ścianę nad piecem i podpalano. W ten sposób rozświetlano pomieszczenia budynków). Z tych przyczyn nie trudno było o pożar. Pojawiały się one często i gdy już wybuchały trawiły doszczętnie zabudowania i pozabawiały ludzi całego dorobku życia. Z inicjatywy ówczesnego wójta gminy Brenna Antoniego Madusiok, Proboszcza Parafii pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela Jana Skulima, nadleśniczego Feliksa Wieczorek, leśniczych w składzie Andrzej Kaszper, Jan Foldyna oraz grona nauczycieli, idąc tropem miejscowości ościennych,
10 maja 1928 roku zwołano walne zebranie założycielskie Ochotniczej Straży Pożarnej w Brennej. Zebranie to miało miejsce w Sali restauracyjnej Chrześcijańskiej Spółki Spożywczej, wzięło w nim udział 49 osób. W tym samym dniu uchwalono statut oraz powołano zarząd w składzie: Naczelnik jednostki Paweł Witoszek, Zastępca Naczelnika Karol Kisiała, Dowódca oddziału Karol Mach, Skarbnik Paweł Raszka, Magazynier Ludwik Moskała, Gospodarz Antoni Madusiok, Dowódca II Odziału Andrzej Kaszper oraz Mąż Zaufania Józef Gielata. Podczas trwającego w tym dniu zebrania ustalono również cele oraz priorytety do realizacji na najbliższy czas."
http://www.ospcentrum.brenna.pl/index.php?podstrona=Hhistoria
Komentarze
Prześlij komentarz