Genealogia - jak zacząć?

Genealogia
Genealogia jest obecnie najpopularniejszym przejawem zainteresowania przeszłością. Przodków z terenu dzisiejszej Gminy Brenna poszukują nie tylko mieszkańcy wiosek leżących nad Brennicą, ale także osoby z całego kraju, a nawet z zagranicy. Nie jest to jednak łatwe. Ale każdy kto spróbuje osobiście szybko przekona się, iż może ona stać się dla niego przygodą niemal na całe życie. 

O serwisie
Niniejszy serwis - Społecznego Archiwum Cyfrowego, powstał z myślą by pomóc mieszkańcom Gminy Brenna i ich potomkom zgłębić dzieje swoich przodków i lokalnej społeczności. Strona jest bazą źródłową, zawierającą oprócz danych metrykalnych i archiwalnych, także fotografie i skany najważniejszych dokumentów, map, etc. oraz szereg wskazówek, jak ze źródeł korzystać. W rezultacie serwis jest dla  dla miłośników historii i szerokich rzesz odbioców punktem wyjścia dla prowadzenia własnych badań genealogicznych i historycznych. 

Poszukiwania
Chociaż poszukiwanie przodków na Śląsku Cieszyńskim może wydawać się trudne (ze względu na kwestie przynależności państwowej, wielowyznaniowość i ograniczoną dostępność źródeł, np: w polskiej części brak zdigitalizowanych ksiąg gruntowych oraz metryk), to w ostatnich latach zostały one w znacznym stopniu ułatwione.

W internecie jest dostępnych obecnie coraz więcej materiałów, z których można skorzystać, łącznie z księgami metrykalnymi. Od czego zacząć? Zaraz wyjaśnimy dokładnie. Wcześniej przedstawimy kilka przykładów źródeł dostępnych już teraz w internecie.

Od niedawna źródłem bardzo pomocnym w prowadzeniu badań genealogicznych na terenie Śląska Cieszyńskiego, stał się serwis internetowy „Przodkowie z Cieszyna" (przodkowiezcieszyna.blogspot.com) prowadzony przez dr. Michaela Morysa-Twarowskiego, specjalizującego się w badaniach genealogicznych na Śląsku Cieszyńskim. 

 Jeśli chodzi o dostępność archiwaliów, to warto podkreślić, że obecnie swoje zbiory szeroko otworzyły archiwa czeskie (w Opawie), gdzie znajduje się masa informacji o życiu mieszkańców Śląska Cieszyńskiego w wiekach XVIII i XIX, a także metryki wszystkich parafii leżących po czeskiej stronie granicy regionu. 
Powoli dołączają do nich również archiwa polskie, takie jak: parafia Ewangelicko-Augsburska w Cieszynie oraz cieszyński Oddział Archiwum Państwowego w Katowicach, które niedawno udostępniły on-line część przechowywanego w nich zasobu metrykalnego. 

Szczególnie cenna jest ostatnia inicjatywa zrealizowana przez pasjonatów z Górnośląskiego Towarzystwa Genealogicznego, którzy udostępnili w internecie dane dotyczące chrztów oraz ślubów mieszkańców Brennej  przedziału czasu obejmującego przeszło sześćdziesiąt lat od ok. roku 1860 do 1910; a w przypadku Górek Wielkich ostatniej dekady XIX wieku (księgi chrztów 1889-1897 ze skorowidzami).
Fragment księgi chrztów parafii w Brennej za lata 1860-1889 przechowywany w cieszyńskim archiwum i udostępniony online. Prezentowana księga ma tabelaryczną formę zapisu, dzięki czemu zawiera znaczną ilość ważnych informacji, m.in. numer domu, w którym mieszkali rodzice chrzczonego dziecka oraz inne dane dot. najbliższej rodziny. Możemy odczytać m.in. pozycję społeczną/zajęcie ojca, a także imię i nazwisko dziadków od strony ojca i matki (w tym nazwisko panieńskie babek!), a także chrzestnych. Źródło: https://siliusradicum.pl/ksiegi-metrykalne/asc-parafii-rzymskokatolickiej-brenna-brenna/.


Jak zacząć?

Tworząc wywód przodków bądź rodowód danej rodziny powinniśmy wykorzystać następujące źródła (w nawiasie podano miejsce gdzie można ich szukać): 

Źródła podstawowe :
  • Dokumenty rodzinne /najstarsi żyjący krewni, spadkobiercy domu-rodzinnej siedziby/
  • Nagrobki /cmentarz w rodzinnej miejscowości/
  • Księgi metrykalne /parafia, np. w Grodźcu, Brennej, czy w Górkach Wielkich
  • Książki: Monografie miejscowości, słowniki etymologiczne i słowniki biograficzne /biblioteki, np.: Książnica Cieszyńska
  • poradniki genealogiczne: w tym jako pomoc podstawowa: 


Krok 1: Poszukiwania informacji o przodkach powinniśmy rozpocząć od własnej rodziny, np.: przeprowadzenia rozmów-wywiadów z jej najstarszymi członkami. Interesować nas powinny szczególnie informacje, takie jak: daty narodzin, śmierci czy ślubu dziadków/pradziadków itp., a także wskazówki na temat zdjęć, pamiątek po przodkach (kto z rodziny je przechowuje). Wspominane daty można spróbować odszukać również na pomnikach na lokalnym cmentarzu. 
  • jak zacząć? Można zacząć od siebie. Zgromadźmy najważniejsze dokumenty dotyczące nas samych: świadectwa urodzenia, chrztu, ślubu (lub odpisy), czy te szkolne, a także kopie dokumentów (akty własności, książeczka wojskowa, itd.) i fotografie (koniecznie opiszmy je na odwrocie) z uroczystości rodzinnych. 
  • wymienione źródła przydadzą się w przyszłości naszym potomkom, a nam samym uzmysłowią na jakie dokumenty powinniśmy zwracać uwagę przeglądając spuściznę po rodzicach, czy dziadkach/pradziadkach.  

Krok 2: Znając np daty narodzin czy ślubu dziadków/pradziadków możemy udać się do konkretnego Urzędu Stanu Cywilnego, bądź Urzędu Parafialnego, by w oparciu o księgi metrykalne zdobyć dalsze informacje na temat przodków. 
  • Może się zdarzyć, że materiały te - pochodzące z ok. 1900 dostępne są już online (siliusradicum.pl/ksiegi-metrykalne), jednak najczęściej trzeba się pofatygować do właściwej jednostki osobiście
  • często znacznym ułatwieniem w poszukiwaniach są indeksy, będące alfabetycznym spisem nazwisk osób, przyjmujących dany sakrament, odnotowanych w metrykach, jeśli ich nie ma trzeba szukać "na piechotę"
  • gdy mamy dostęp do ksiąg metrykalnych, w pierwszej kolejności zazwyczaj szukamy pod znaną datą, np.: narodzin dziecka, zapisu w księdze narodzin. Po jego odszukaniu możemy odczytać m.in. dane rodziców. Ponieważ niezwykle rzadko w źródłach odnotowywano datę ich ślubu, najczęściej musimy ją "oszacować" sami (np. jeśli wiemy, że dziecko będące punktem wyjścia poszukiwań było ich najstarszym potomkiem, to jego narodziny miały prawdopodobnie miejsce ok. rok wcześniej). 
  • Kolejnym krokiem będzie więc odszukanie w metrykach ślubów, interesującej nas daty zawarcia małżeństwa, pod którą odnajdziemy dalsze szczegóły na temat dwóch pokoleń - młodej pary oraz jej rodziców, w tym wiek (a często również dokładną datę narodzin "młodych"). Stosując powyższe kroki możemy cofnąć się zazwyczaj kilka pokoleń wstecz do ok. roku 1800, a niekiedy nawet 1690 (i wcześniej)

Krok 4: W razie potrzeby, np utknięcia w martwym punkcie lub chęci poszerzenia doboru źródeł odwiedzamy wszystkie do tej pory nieodwiedzone miejsca ich przechowywania. Miejsca przechowywania najważniejszych źródeł to:

  • Urzędy Parafialne w Brennej/Górkach oraz w Grodźcu 
  • Urząd Stanu Cywilnego Gminy Brenna 
  • Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Cieszynie - o jego zawartości będziemy pisali dalej
  • a także: Sąd Rejonowy w Cieszynie, Książnica Cieszyńska, Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej 

Krok 5: Równocześnie warto sięgać po literaturę fachową, gdzie znajdziemy szereg porad praktycznych a także po źródła specjalistyczne (wymienione dokładnie niżej"). Zob. literatura uzupełniająca u dołu strony.

Fragment księgi chrztów parafii w Górkach za lata 1889-1897 przechowywany w cieszyńskim archiwum i udostępniony online. Źródło zapisane w języku niemieckim, zawiera informuje m.lin. o pochodzeniu i wysokiej pozycji społecznej rodziny - ojca i ojca matki (ackerbauer- siedlak). Źródło: https://siliusradicum.pl/ksiegi-metrykalne/asc-parafii-rzymskokatolickiej-gorki-wielkie-gross-gurek/.


Gdzie szukać metryk?

W XX wieku księgi metrykalne przechowywane na ww. parafiach podzielono na kilka części. Najnowsze, te z przełomu XIX i XX wieku trafiały do Urzędów Gmin, a dokładnie do Urzędu Stanu Cywilnego Gminy Brenna. Stamtąd zaś część z nich trafiła do archiwum w Cieszynie (Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Cieszynie). Dlatego też dziś metrykami mieszkańców Brennej i Górek opiekuje się kilka instytucji, są to:


1) Parafia w Grodźcu (księgi od ok.  ok. 1690 r. do ok. 1785)
2) Parafie w Brennej, Lipowcu i Górkach Wielkich (od ok. 1785 do ok. 1860 r.; a także częściowo kopie ksiąg późniejszych oraz wpisy najnowsze, np. z XXI wieku)
3) Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Cieszynie (od ok. 1860 do ok. 1910)
4) Urząd  Stanu Cywilnego Gminy Brenna (od ok 1910 do czasów współczesnych)
  • Do roku 1785 mieszkańcy Brennej i Górek przynależeli do parafii w Grodźcu, gdzie miejscowi księżą w dokumentacji metrykalnej odnotowywali skrupulatnie wszelkie informacje związane z narodzinami, małżeństwami i zgonami poszczególnych parafian. Z czasem obowiązek ten na siebie wzięły nowe parafie w Brennej, Lipowcu i Górkach Wielkich
  • Żeby sporządzić dokładne drzewo genealogiczne trzeba odwiedzić wszystkie z wymienionych, bądź tylko te wymienione w punktach 4 i 3, co pozwoli nam cofnąć się np od lat 60. XX wieku do czasów o wiek wcześniejszych. 
  • Alternatywą dla tych poszukiwań jest wizyta na parafii, gdzie np. dla lat 1900-2000 prowadzone są księgi chrzcielne, będące często duplikatami zapisów z USC. 
  • Szczegółowe informacje na temat metryk zamieszczono na podstronie, pt.: Księgi Metrykalne.

    Źródła "specjalistyczne"

    Poniżej wyszczególniono szereg ważnych źródeł, w których można uzupełnić informacje względem tych odnalezionych w metrykach parafialnych. Źródła dla zaawansowanych:

    • Księgi wieczyste /Sąd Rejonowy w Cieszynie
    • Księgi gruntowe /Archiwum w Cieszynie
    • Urbarze / Archiwum w Cieszynie, część wydano drukiem, część dostępna w wersji elektronicznej w niniejszym serwisie
    • Spisy parafian / niektóre parafie
    • Spisy mieszkańców / Archiwum w Bielsku
    • Prasa archiwalna /biblioteki w tym internetowe, np.: www.sbc.org.pl oraz m.in.: Książnica Cieszyńska
    • Książki adresowe /biblioteki w tym internetowe, np.: www.sbc.org.pl oraz m.in.: Książnica Cieszyńska
    • Spisy żołnierzy /Archiwum w Wiedniu, wypisy stamtąd także na stronie: www.przodkowiezcieszyna.blogspot.pl
    • Publikacje genealogiczne /biblioteki w tym internetowe, tam artykuły doświadczonych badaczy np: http://independent.academia.edu/MichaelMorysTwarowski
    • Strony internetowe, np: www.przodkowiezcieszyna.blogspot.pl 




    Literatura


     Ponieważ zainteresowania historią konkretnej rodziny prowadzą często do chęci poznania realiów w jakich żyła i historii regionalnej Brennej i Górek warto sięgnąć po literaturę historyczną, opisującą te zagadnienia. Mowa tu o monografiach historycznych, jak i pamiętnikach, czy wspomnieniach zapisanych przez samych mieszkańców tychże wsi. Polecić warto szczególnie takie prace, jak:
    By odtworzyć dzieje konkretnej rodziny warto wcześniej zapoznać się z wynikami poszukiwań innych genealogów, by oswoić się ze źródłami i metodami pracy, a także poznać kontekst historyczny jaki jesteśmy w stanie na podstawie źródeł wymienionych wyżej odtworzyć. Literaturę zamieszczono tutaj oraz poniżej.




    Dzieje wsi i jej mieszkańców
    • Gil Emeryk Kazimierz, Moje Góreckie Wspomnienia, maszynopis w zbiorach biblioteki w Górkach
    • Grajewski Wojciech, Brenna. Dzieje góralskiej wsi Śląska Cieszyńskiego, t. 1, Brenna 2014
    • Ludzie zasłużeni dla Brennej i Górek, [zesp. red. Ignacy Buryan i in. ; red. wyd. Halina Szotek], Brenna Górki 1998
    • Panic Idzi, Dzieje Górek Wielkich i Małych, Górki Wielkie 2005
    • Żertka Franciszek, Opowieści góreckiego stulatka, [oprac. Jan Broda], Górki Wielkie 1995 
    Najważniejsze strony internetowe:














    Komentarze

    Prześlij komentarz

    Popularne posty